Plant Ecology and Evolution 153(1): 143-151, doi: 10.5091/plecevo.2020.1527
Eugen Warming’s Florula Lagoensis revisited: old lessons to new challenges
expand article infoNayara Couto Moreira, Joao R Stehmann§
‡ Instituto de Ciências Biológicas, Departamento de Botânica, Laboratório de Sistemática Vegetal, Universidade Federal de Minas Gerais – UFMG, Av. Antônio Carlos, 6627, Pampulha, Belo Horizonte, CEP 31270-901, MG, Brazil§ Universidade Federal de Minas Gerais, Belo Horizonte, Brazil
Open Access
Abstract

Background and aims – We revisited Florula Lagoensis, the first floristic list of the Cerrado, published in 1892 by Eugen Warming. All flowering plants were nomenclaturally and taxonomically updated and associated with type material collected by him. We also analysed the contribution of new collections made in Lagoa Santa to assess how many species were recollected after his work.

Methods – We have used the list of phanerogams in Warming’s 1908 translation as primary data source and we performed a search on Brazilian virtual herbaria to retrieve all material collected at the locality of Lagoa Santa and surroundings.

Key results – Out of 2270 species collected by Warming, 560 (24.7%) have been recollected after 150 years, and only 242 species (9.6%) were new additions to the list. A total of 381 (14.4%) specific or infra-specific names from Florula Lagoensis have type specimens collected by Warming.

Conclusions – It is fair to recognize Eugen Warming as one of the pioneers of floristic studies in Brazil. We stress the completeness of his work and highlight the importance of following Warming’s footsteps, collecting intensively, exploring different environments, and working in a collaborative way.

Keywords
Eugen Warming, floristic inventory, Lagoa Santa, type material

References

  • APG IV (2016) An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. Biological Journal of the Linnean Society 181: 1–20. https://doi.org/10.1111/boj.12385
  • Auler A.S. (2016) Cave protection as a Karst conservation tool in the environmentally sensitive Lagoa Santa Karst, Southeastern Brazil. Acta Carsologica 45(2) 131–145. https://doi.org/10.3986/ac.v45i2.4429
  • Auler A.S., Piló L.B. (2015) Lagoa Santa karst: cradle of Brazilian cave studies. In: Vieira B.C., Salgado A.A.R., Santos L.J.C. (eds) Landscapes and Landforms of Brazil: 183–190. The Netherlands, Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-017-8023-0_16
  • Bebber D.P., Carine M.A., Davidse G., Harris D.J., Haston E.M., Penn M.G., Scotland R.W. (2012) Big hitting collectors make massive and disproportionate contribution to the discovery of plant species. Proceedings of the Royal Society of London B 279: 2269–2274. https://doi.org/10.1098/rspb.2011.2439
  • Berbert-Born M. (2002) Carste de Lagoa Santa, MG – Berço da paleontologia e da espeleologia brasileira. In: Schobbenhaus C., Campos D.A., Queiroz E.T., Winge M., Berbert-Born M.L.C. (eds) Sítios Geológicos e Paleontológicos do Brasil: 415–430. Brasília, DNPM/CPRM – Comissão Brasileira de Sítios Geológicos e Paleobiológicos (SIGEP).
  • Biodiversitas (2007) Revisão das listas das espécies da flora e da fauna ameaçadas de extinção do estado de Minas Gerais. Relatório Final. Belo Horizonte, Fundação Biodiversitas.
  • CBD – Convention on Biological Diversity (2010) COP 10 Decision X/17: Consolidated update of the Global Strategy for Plant Conservation 2011–2020. Available at http://www.cbd.int/decision/cop/?id=12283 [accessed 10 Apr. 2019].
  • Calijuri M.L., Couto E.A., Santiago A.F., Camargo R.A., Silva M.D.F.M. (2012) Evaluation of the influence of natural and antrhopogenic processes on water quality in karstic region. Water, Air, & Soil Pollution 223(5): 2157–2168. https://doi.org/10.1007/s11270-011-1012-5
  • Canhos D.A.L., Sousa-Baena M.S., de Souza S., Maia L.C., Stehmann J.R., Canhos V.P., de Giovanni R., Bonacelli M.B.M., Los W., Peterson A.T. (2015) The importance of biodiversity e-infrastructures for megadiverse countries. PLOS Biology 13(7): e1002204. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.1002204
  • Concha-Quezada H. (2011) El médico sueco Anders Fredrik Regnell en el Brasil del siglo XIX. Pacientes, plantas y patrimonio. Boletín Mexicano de Historia y Filosofía de la Medicina 14(1): 4–11.
  • Dahlgren K.V.O. (1962) Anders Fredrik Regnell och hans svenska gäster i Brasilien, särskilt Gustaf A. Lindberg och Salomon E. Henschen. Svensk Botanisk Tidskrift 56: 391–470.
  • de Deus J.A.S., Ferreira C.C.D., Rodrigues R.S. (2013) Preservação da área cárstica de Lagoa Santa-MG, através da Educação Ambiental. Revista Geonomos 5(2): 49–54.
  • Drummond G.M., Martins C.S., Machado A.B.M., Sebaio F.A., Antonini Y. (Org.) (2005) Biodiversidade em Minas Gerais: um atlas para a conservação. 2a Ed. Belo Horizonte, Fundação Biodiversitas.
  • Flora do Brasil 2020 under construction (continuously updated) Jardim Botânico do Rio de Janeiro. Available at http://www.floradobrasil.jbrj.gov.br/ [accessed 10 Apr. 2019].
  • Forzza R.C., Baumgratz J.F.A., Bicudo C.E.M., Canhos D.A.L., Carvalho Jr. A.A., Costa A., Costa D.P., Hopkins M., Leitman P.M., Lohmann L.G., NicLughadha E., Maia L.C., Martinelli G., Menezes M., Morim M.P., Coelho M.A.N., Peixoto A.L., Pirani J.R., Prado J., Queiroz L.P., Souza S., Souza V.C., Stehmann J.R., Sylvestre L.S., Walter B.M.T., Zappi D. (2012) New Brazilian floristic list highlights conservation challenges. BioScience 62(1): 39–45. https://doi.org/10.1525/bio.2012.62.1.8
  • Françoso R.D., Brandão R., Nogueira C.C., Salmona Y.B., Machado R.B., Colli G.R. (2015) Habitat loss and the effectiveness of protected areas in the Cerrado Biodiversity Hotspot. Natureza & Conservação 13(1): 35–40. https://doi.org/10.1016/j.ncon.2015.04.001
  • Gasper A.L., Uhlmann A., Sevegnani L., Meyer L., Lingner D.V., Verdi M., Stival-Santos A., Sobral M., Vibrans A.C. (2014) Floristic and forest inventory of Santa Catarina: species of evergreen rainforest. Rodriguésia 65(4): 807–816. https://doi.org/10.1590/2175-7860201465401
  • Giulietti A.M., de Menezes N.L., Pirani J.R., Meguro M., Wanderley M.D.G.L. (1987) Flora da Serra do Cipó, Minas Gerais: caracterização e lista das espécies. Boletim de Botânica da Universidade de São Paulo 9: 1–151. https://doi.org/10.11606/issn.2316-9052.v9i0p1-151
  • Gomes M.C.A. (2006) A canção das palmeiras: Eugenius Warming, um jovem botânico no Brasil. Belo Horizonte, Fundação João Pinheiro, Centro de Estudos Históricos e Culturais (Coleção Mineiriana. Série Obras de Referência).
  • Herrmann G., Kohler H.C., Duarte J.C., Carvalho P.G. (1998) Gestão ambiental. Belo Horizonte, IBAMA/Fund. BIODIVERSITAS/CPRM.
  • Holten B., Sterll M. (2011) Peter Lund e as grutas com ossos em Lagoa Santa. Belo Horizonte, Editora UFMG.
  • IEF-MG – Instituto Estadual e Florestas de Minas Gerais (2019) Parque Estadual do Sumidouro. Available at http://www.ief.mg.gov.br/component/content/article/3306-nova-categoria/215-parque-estadual-do-sumidouro [accessed 10 Apr. 2019].
  • INCT – Instituto Nacional de Ciência e Tecnologia (2014) Herbário Virtual da Flora e dos Fungos. Available at http://inct.splink.org.br/ [accessed 10 April 2019].
  • JSTOR – Global Plants (continuously updated) Available at https://plants.jstor.org/ [accessed 10 April 2019].
  • Klein A.L. (2002) Eugen Warming e o cerrado brasileiro: um século depois. São Paulo, Editora UNESP, Imprensa Oficial do Estado.
  • Knauer L.G. (2007) O Supergrupo Espinhaço em Minas Gerais: considerações sobre sua estratigrafia e seu arranjo estrutural. Revista Geonomos 15(1): 81–90.
  • Linares-Palomino R., Aybar D., Morales Ruiz E.J. (2015) Floristics of neotropical seasonally dry forests: a perspective from complete vascular plant inventories. Phytocoenologia 45(3): 251–267. https://doi.org/10.1127/phyto/2015/0010
  • Martinelli G., Moraes M.A. (2013) Livro vermelho da flora do Brasil. 1. Ed. Rio de Janeiro, Instituto de Pesquisas Jardim Botanico do Rio de Janeiro.
  • Meier R. (2008) DNA sequences in taxonomy. In: Weeler Q.D. (ed.) The New Taxonomy: 95–127. Nova York, CRC Press.
  • Mendonça R.C., Felfili J.M., Walter B.M.T., Silva J.M.C., Rezende A.V., Filgueiras T.S., Nogueira P.E., Fagg C.W. (2008) Flora vascular do Bioma Cerrado: checklist com 12356 espécies. In: Sano S.M., Almeida S.P., Ribeiro J.F. (eds) Cerrado: ecologia e flora: 422–442. vol.2. Brasília, Embrapa Informação Tecnológica.
  • Menini Neto L. (2012) Orquídeas do Cerrado Mineiro: diversidade e ameaças. In: Pazza R., de Souza E.A., Pereira J.D., Kavalco K.F., Lisboa L.C.O., dos Reis L.B., Pereira M.C. (eds) Biodiversidade em Foco: 56–61. Rio Paranaíba, Araucária Comunicação Integrada.
  • Mittermeier R.A., Gil P.R., Hoffmann M., Pilgrim J., Brooks T., Mittermeier C.G., Lamoreux J., Fonseca G.A.B. (2004) Hotspots Revisited. Earth’s biologically richest and most endangered terrestrial ecorregions. Mexico City, CEMEX/Agrupación Sierra Madre.
  • MMA – Ministério do Meio Ambiente (2014) Portaria nº443, 17 de dezembro de 2014. Brasil.
  • Nogueira E. (2000) Uma história brasileira da Botânica. Brasília, Paralelo 15. São Paulo, Marco Zero.
  • Oliveira U., Paglia A.P., Brescovit A.D., Carvalho C.J.B., Silva D.P., Resende D.T., Leite F.S.F., Batista J.A.N., Barbosa J.P.P., Stehmann J.R., Ascher J.S., Vasconcelos M.F., De Marco Jr P., Löwenberg-Neto P., Dias P.G., Ferro V.G, Santos A.J. (2016) The strong influence of collection bias on biodiversity knowledge shortfalls of Brazilian terrestrial biodiversity. Diversity and Distributions 22(12): 1232–1244. https://doi.org/10.1111/ddi.12489
  • Oliveira-Filho A.T., Ratter J.A. (2002) Vegetation physiognomies and woody flora of the cerrado biome. In: Oliveira P.S., Marquis R.J. (eds) The cerrados of Brazil: 91–120. New York, Columbia University Press.
  • Pereira R.G., Caldeira A.B. (2011) Altino Barbosa Caldeira. Impactos antrópicos no patrimônio natural e cultural do Vetor Norte da Região Metropolitana de Belo Horizonte (RMBH). Revista de Biologia e Ciencias da Terra 11(1): 22–31.
  • Pirani J.R., Sano P.T., Mello-Silva R., Menezes N.L., Giulietti A.M., Zappi D.C., Jono V.Y. (orgs) (2015) Flora da Serra do Cipó, Minas Gerais. Available at http://www.ib.usp.br/botanica/serradocipo [accessed 7 May 2018].
  • Ramsar Convention (2017) Lund Warming. Available at https://rsis.ramsar.org/ris/2306 [accessed 7 May 2018].
  • Rapini A., Ribeiro P.L., Lambert S., Pirani J.R. (2008) A flora dos campos rupestres da Cadeia do Espinhaço. Megadiversidade 4(1–2): 15–23.
  • Ribeiro J.F., Walter B.M.T. (2008) As principais fitofisionomias do Bioma Cerrado. In: Sano S.M., Almeida S.P., Ribeiro J.F. (eds) Cerrado: ecologia e flora: 151–212. Planaltina, Embrapa Cerrados.
  • Rizzini C.T. (1969) Espécies novas de árvores do Planalto Central Brasileiro. Anais da Academia Brasileira de Ciências 41: 239–244.
  • Sampaio D.M., Elmiro M.A.T., Nobrega R.A.A. (2014) Modelagem da dinâmica da expansão urbana no Vetor Norte da Região Metropolitana de Belo Horizonte e análises sobre as novas infraestruturas viárias previstas até 2031. Geografias Artigos Científicos 10(2): 78–99.
  • Souza H.A.V., Lovato M.B. (2010) Genetic diversity and structure of the critically endangered tree Dimorphandra wilsonii and of the wide spread in the Brazilian Cerrado Dimorphandra mollis: Implications for conservation. Biochemical Systematics and Ecology 38(1): 49–56. https://doi.org/10.1016/j.bse.2009.12.038
  • Sobral M., Stehmann J.R. (2009) An analysis of new angiosperm species discoveries in Brazil (1990–2006). Taxon 58: 227–232.
  • Stafleu F.A., Cowan R.S. (1988) Taxonomic literature: a selective guide to botanical publications and collections with dates, commentaries and types. Vol. 7. Utrecht & Bohn, Scheltema & Holkema 71–81. https://doi.org/10.5962/bhl.title.48631
  • Stehmann J.R., Moreira N.C. (2016) Solanum lagoense (Solanaceae, Geminata clade), a new species from Lagoa Santa, Minas Gerais State, Brazil. PhytoKeys 61: 15–25. https://doi.org/10.3897/phytokeys.61.7258
  • Stehmann J.R., Sobral M. (2009) Fanerógamas. In: Drummond G.M., Martins C.S., Greco M.B., Vieira F. (eds) Biota Minas – Diagnóstico do conhecimento sobre a biodiversidade no estado de Minas Gerais, subsídio ao programa Biota Minas: 355–374. Belo Horizonte, Fundação Biodiversitas.
  • Stehmann J.R., Sobral M. (2017) Biodiversidade no Brasil. In: Simões C.M.O., Schenkel E.P., Mello J.C.P., Mentz L.A., Petrovick P.R. (eds) Farmacognosia: do produto natural ao medicamento. Porto Alegre, Artmed.
  • Tayer T.C., Velásques L.N.M. (2017) Assessment of intrinsic vulnerability to the contamination of karst aquifer using the COP method in the Carste Lagoa Santa Environmental Protection Unit, Brazil. Environmental Earth Sciences 76: 445. https://doi.org/10.1007/s12665-017-6760-0
  • Teixido A.L., Toorop P.E., Liu U., Ribeiro G.V.T., Fuzessy L.F., Guerra T.J., Silveira F.A.O. (2017) Gaps in seed banking are compromising the GSPC’s Target 8 in a megadiverse country. Biodiversity and Conservation 26(3): 703–716. https://doi.org/10.1007/s10531-016-1267-7
  • The Plant List (2013) Version 1.1. Available at http://www.theplantlist.org [accessed 10 Apr. 2019].
  • Thiers B. (continuously updated) Index Herbariorum: A global directory of public herbaria and associated staff. New York Botanical Garden’s Virtual Herbarium. Available at http://sweetgum.nybg.org/science/ih/ [accessed 24 Nov. 2019].
  • Tropicos (continuously updated) Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Available at http://www.tropicos.org [accessed 10 Apr. 2019].
  • Viana P.L., Mota N.F.O., Gil A.S.B., Salino A., Zappi D.C., Harley R.M., Ilkiu-Borges A.L., Secco R.S., Almeida T.E., Watanabe M.T.C., dos Santos J.U.M., Trovó M., Maurity C., Giulietti A.M. (2016) Flora of the cangas of the Serra dos Carajás, Pará, Brazil: history, study area and methodology. Rodriguésia 67(5): 1107–1124. https://doi.org/10.1590/2175-7860201667501
  • Wanderley M.D.G.L., Shepherd G.J., Martins S.E., Estrada T.E.M.D., Romanini R.P., Koch I., Esteves G.L. (2011) Checklist of spermatophyta of the São Paulo State, Brazil. Biota Neotropica 11: 191–388. https://doi.org/10.1590/S1676-06032011000500013
  • Warming E. (1867–1893) Symbolae ad floram Brasiliae centralis cognoscendam. Kjöbenhavn, Naturhistoriske Forening i Kjöbenhavn 1–24: 1–274.
  • Warming E. (1892) Lagoa Santa: Et Bidrag til den biologiske Plantegeografi. Kongelige Danske videnskabernes Selskabs Skrifter, Naturvidenskabeli Mathematisk Afdeling 6(3): 159–455.
  • Warming E. (1908) Lagoa Santa: contribuição para a geografia phytobiologica. Belo Horizonte, Imprensa Official do Estado de Minas Geraes.